Odruchy pierwotne to inaczej „wyposażenie” każdego noworodka, z którym przychodzi na świat. Powstają one w życiu płodowym i umożliwiają pierwszą aktywność ruchową, którą dziecko będzie rozwijać przez najbliższe lata. W ten sposób pełnią funkcję przystosowawczą, jednak kiedy są obecne po ukończeniu pierwszego roku życia negatywnie wpływają na funkcjonowanie dziecka.
W momencie przyjścia na świat dziecko nie przejawia świadomej aktywności ruchowej, a jednak potrafi pobrać pokarm z piersi matki, czy też wykonać proste aktywności ruchowe, takie jak chwyt ręki, z czasem przemieszczanie się. Dzieje się tak właśnie dzięki odruchom pierwotnym. Odruchy pierwotne mają charakter przystosowawczy co oznacza, że są istotne w rozwoju każdego dziecka, dzięki nim możliwe są konkretne zachowania. Można również powiedzieć, że stanowią trening dla organizmu dziecka – przygotowując je do świadomego ruchu. Z czasem są one stopniowo zastępowane przez bardziej dojrzałe wzorce reakcji – odruchy posturalne, które wspierają kontrolę równowagi, postawy i ruchu.
Jeżeli odruchy pierwotne w porę nie wygasną, a odruchy posturalne nie wykształcą się do momentu, gdy dziecko osiągnie wiek szkolny, mogą negatywnie wpływać na rozwój złożonych umiejętności. Przetrwałe odruchy pierwotne mogą utrudniać rozwój i funkcjonowanie wielu funkcji, takich jak: koordynacja ruchowa, koordynacja ręka – oko, umiejętności percepcyjne, funkcjonowanie wzroku i wiele innych. Jednak przede wszystkim nie pozwalają bądź utrudniają pojawienie się konkretnych umiejętności ruchowych.
Bardzo ważne jest, by odruchy pierwotne pojawiły się w odpowiednim dla siebie czasie, spełniały swoją rolę (pozwalając na natychmiastową reakcję na nowe środowisko), a następnie powinny wygasać, czyli zanikać na rzecz odruchów dowolnych. Jeśli tak się nie stanie przetrwałe odruchy pierwotne blokują rozwój ruchów dowolnych.
Niezintegrowane odruchy pierwotne mogą być dla dziecka w wieku przedszkolnym, a później szkolnym przyczyną wielu niepowodzeń. Wśród najpopularniejszych trudności związanych m.in. z niewygaszonymi odruchami pierwotnymi są:
- dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyspraksja,
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- nadpobudliwość, w tym ADHD,
- trudności w czytaniu i pisaniu,
- obniżona sprawność percepcji wzrokowej i słuchowej,
- dysfunkcje ruchowe i percepcyjne,
- opóźniony rozwój mowy,
- trudności artykulacyjne (wady wymowy),
- współruchy podczas pisania, rysowania (dziecko wysuwa język, oblizuje się),
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- utrudniony rozwój manipulacji,
- problemy z motoryką małą,
- nieustalona lateralizacja,
- lęk wysokości,
- choroba lokomocyjna,
- trudności emocjonalne,
- i wiele innych…
Do odruchów pierwotnych zaliczamy: odruch Moro, odruch chwytny ręki, Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny – ATOS, Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny – STOS, Toniczny Odruch Błędnikowy – TOB, Odruch Galanta, odruch chwytny stóp.
Odruchów pierwotnych jest wiele, ale tylko niektóre z nich wywierają istotny wpływ na rozwój i funkcjonowanie szkolne oraz społeczne dziecka.
Drogi rodzicu, jeśli Twoje dziecko przejawia niepokojące Cię objawy, bądź nie rozwija się prawidłowo, nie czekaj – zgłoś się do specjalisty w celu diagnostyki rozwoju odruchów pierwotnych.
